Beeldend kunstenaar Loek Lafeber was na zijn opleiding aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag (1946-1952) vast van plan om illustrator te worden. Toen hij echter op het atelier van de Voorburgse glazenier en schilder Henk Asperslagh in aanraking kwam met glas, ging er een nieuwe wereld voor hem open. Loek raakte gefascineerd door de transparantie van glas en ging de mogelijkheden ervan onderzoeken. Een aantal jaren werkte hij ook als ontwerper voor een bedrijf in emaillen producten en zo kwam het emailleren op zijn pad.

religieus

Aanvankelijk maakte Loek werk met een religieuze inslag. Het was de tijd van de wederopbouw. Beeldend kunstenaars werden volop ingeschakeld voor monumentale opdrachten en voor de aankleding van kerken. Aan het begin van zijn carrière werd Loek veel gevraagd, zoals voor het maken van emaillen kruizen, tabernakels, iconen en glazen ramen. In de loop van de jaren zestig werd Loek steeds meer opgemerkt en volgden er tentoonstellingen in Amsterdam, Amersfoort, Utrecht, München, Parijs en Chicago. Ook kreeg hij steeds meer opdrachten. Voor het ziekenhuis in Schiedam maakte hij een aantal gebrandschilderde ramen.

In de jaren zeventig maakte hij verschillende wandversieringen, o.a. voor de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter Bevordering der Geneeskunst in Utrecht. Het drie meter grote tableau van een esculaap in emaille werd onthuld door prinses Margriet.  Ook voor het hoofdkantoor van de P.U.E.M. in Utrecht maakte hij groot wandobject van staal en emaille. Voor de Rotterdamse galerist Hans van Dijk maakte hij driedimensionale objecten, ook weer van staal met emaille. Onder meer een groot object met bovenin een wit-emaillen masker dat hij in open vuur had gemaakt, met interessante verkleuringen aan de randen.

Uiteindelijk werden de vele opdrachten, die tijdrovend waren en in verhouding tot het werk en bestede materiaal niet veel opbrachten, hem op een gegeven moment teveel. Ook was hij naar zijn zin teveel bezig met sociale verplichtingen die de bekendheid als kunstenaar met zich meebracht. Loek besloot het roer om te gooien en verder te gaan als volledig autonoom kunstenaar.

 

 

licht en kleur van het zuiden

Samen met zijn gezin trok Loek vanuit Amersfoort steeds vaker naar het zuiden, naar Frankrijk. Eerst voor lange vakanties en later om er te gaan wonen. In het plaatsje Lioux, gelegen in het hart van de Provence, betrokken zij in 1976 de helft van oud wijnchâteau. Het bijzondere licht en de kleuren van het Franse landschap en de natuur in de omgeving van het château zouden hem voor de rest van leven blijven inspireren. Toch was er ook een periode waarin Loek afstand nam van het gebruik van kleur. Dit was eind jaren zestig na een verblijf aan de Atlantische kust, met zijn rotsachtige kustlijn vol witte fossielen en schelpen. Hij nam zich voor om zijn werk van alle franje te ontdoen. Terug op zijn atelier ontstonden subtiel gekleurde, bijna witte werken. Met deze kunstwerken had hij mogelijk aansluiting kunnen vinden bij de Zero-beweging.

Jaren later, wonend in Frankrijk leerde hij Jef Verheyen kennen, de oprichter van Zero in België. Verheyen woonde 2 kilometer verderop en met elkaar voerden ze vele gesprekken over het leven en de kunst. Verheyen stierf al vrij snel, op 51 jarige leeftijd. Nadat Loek enkele jaren deze minimalistische, vrijwel witte kunstwerken en objecten had gemaakt, kreeg hij toch weer de drang om met kleur te gaan werken. Er zijn fases geweest dat Loek een wat ijler kleurenpalet hanteerde. Maar zijn handelsmerk zouden toch de stralende kleuren worden die samen met de extra dimensie van het emailleglas bijzondere licht- en kleurschakeringen teweegbrachten.

ambacht en kunst

Nadat Loek kennis had gemaakt met het emailleren moest hij de techniek verder zelfstandig onder de knie krijgen. Hij ontdekte dat hij door met branders te emailleren heel direct en vrij kon werken. Loek bracht in de loop der jaren het emailleren als ambacht én kunstvorm op een hoger niveau. Hij kon als het ware schilderen in emaille en was bovendien in staat om grote oppervlakken koper te emailleren zonder dat er zich enige onregelmatigheid op aftekende. Loek streefde altijd naar perfectie. In Limoges, van oudsher dé emaille-stad, won hij in 1978 de internationale biënnale voor emailkunst. De internationale vakjury stelde: “met dit werk heeft het email de wereld van de kunstnijverheid verlaten en is terecht gekomen in de wereld van de autonome kunst”. Het winnen van deze prestigieuze prijs, die werd uitgereikt door Madame Giscard, de echtgenote van de toenmalige Franse president, zorgde ervoor dat het werk van Loek nog meer bekendheid kreeg. Ook in Frankrijk volgden exposities met als hoogtepunt in 1988 een expositie in het Palais des Papes in Avignon.

thematiek

Loek gaf zijn emailles kernachtige titels mee in het Frans, zoals L’amour, Le mistral, La femme, La danse en L’univers. Het waren grote, universele thema’s die hem bezig hielden: de natuur in al haar facetten en specifiek het Franse landschap waarin hij graag wandelde met zijn hond. Boven alles was het ‘La Femme’, de vrouw, voor hem een voortdurende fascinatie. Zijn eigen vrouw Ted was zijn grote muze. Veel van zijn emailles hebben een onmiskenbaar erotische uitstraling. Soms verbeeldde hij dit met vrouwelijke naaktfiguren, zoals in de serie medaillons die hij vanaf het midden van de  jaren negentig maakte, geïnspireerd op de gedichtenbundel ‘Les fleur du mal’ van Beaudelaire.

Dan weer waren het slechts suggesties van een lichaamsdeel in de afbeelding, van een ronding of lange haren. Maar ook zonder enige figuratie, uitsluitend met kleur en licht, wist Loek een dromerige, erotiserende sfeer te creëren. Naast thema’s als ‘de natuur’ en ‘de vrouw’ vond Loek ook inspiratie in het ‘kosmische’. Voor hem was de cirkel dé volmaakte vorm. Vanaf het begin van de eenentwintigste eeuw maakt Loek diverse emailles gebaseerd op de cirkelvorm: Le cercle du temps.

plaatsing werk

Loek was niet iemand om zich langere tijd te verbinden aan een galerie, hij werkte het liefst volledig autonoom. Hij was ook niet iemand die een of andere theorie aanhing. Zijn werk ging over het wonder en plezier van het kijken, over de waarnemingen van licht, kleuren, poëzie en erotiek. Hij maakte nooit een harde keuze in of figuratief of abstract /non-figuratief, maar gebruikte de afbeeldingswijze die nodig was voor een bepaald onderwerp.
In de laatste decennia werkte Loek wel meer non-figuratief. Hij maakte pastels geïnspireerd op de structuren van rotsen, stenen en menselijke cellen. En met de serie emailles Le cercle dus temps kwam de cirkel dus letterlijk en figuurlijk rond.

Wanneer je zijn werk vanuit kunsthistorisch, vergelijkend perspectief benadert, zijn er wel verschillende elementen die we ook bij bekende moderne kunstenaars zien. Zoals de typische streepvormige neuzen en hoge plaatsing van de ogen in gezichten die we kennen in het werk van Paul Klee. Of de verlenging van ledematen die we bij verschillende moderne kunstenaars zien onder wie Matisse, maar ook in kunst uit de Middeleeuwen. Of de feeërieke sfeer en poederachtige kleuren van zijn meer ijle werken die doet denken aan het werk van Odilon Redon. Andere werken hebben qua kleurgebruik en benadering wel iets weg van de lyrische-abstracte werken van de Amsterdamse Limburgers Ger Lataster en Jef Diederen. Maar een dergelijk vergelijk zegt eigenlijk niet zoveel over wat het werk van Loek nu uniek maakte of wat zijn verdienste was.

Loek heeft op een onafhankelijke manier de techniek en expressiemogelijkheden van de emailkunst ontwikkeld tot een volwaardig en eigentijds kunstmedium. Het mysterie van het leven en al het moois dat hij om zich heen zag, wist hij in zijn emailless en andere kunstwerken te vangen. Het plezier in en de verwondering over wat hij waarnam, bracht hij ook over op de vele leerlingen die bij hem emailleerlessen en tekenlessen volgden. Hij leerde hen de technieken aan én hij leerde hen om goed te kijken. Vaak werd er op locatie geschilderd, te midden van een lavendelveld of op straat in een naburige plaats, altijd tamelijk pittoreske omgevingen. Loek kon feilloos aangeven waar het licht vandaan kwam, wat de licht- en schaduwwerking was en met een paar aanwijzingen kon hij leerlingen uit een impasse helpen en motiveren.

Enkele van de cursisten die emailleerlessen bij hem volgden, hebben zich ontwikkeld tot professionele emailleurs, zoals Jack de Valk, Ted Dullaart en Gré Dubbelman. Dat Loek alom gerespecteerd en bewonderd werd in de wereld van de emailleurs bleek uit de tentoonstelling die georganiseerd was ter gelegenheid van zijn 80^e verjaardag. In het Vlakglasmuseum in Ravenstein was een groot overzicht te zien van zijn emailles vanaf de jaren zestig tot aan 2008. Deze tentoonstelling die achteraf zijn laatste bleek te zijn, toonde een oeuvre van technisch hoogstaande en uiterst verfijnde, stralende kunstwerken.